Rozwód międzynarodowy

Jedną z mocnych stron naszej kancelarii jest doświadczenie dotyczące małżeństw mieszanych, w szczególności polsko – niemieckich.  Do tej grupy należą także klienci, którzy są obywatelami Niemiec, jednak pierwotnie pochodzą z Polski. Zajmujemy się także sprawami klientów z polskim obywatelstwem, którzy w przeszłości wyemigrowali do Niemiec. W każdej z tych konstelacji, wcześniej czy później pojawia się pytanie, w którym z tych krajów najlepiej wziąć rozwód.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy zastanowić się nad dwoma kwestiami: 

1.Gdzie chcę wziąć rozwód? 

Odpowiedź na pytanie, w którym z krajów Unii Europejskiej można złożyć pozew o rozwód, znajduje się w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 2201/2003 z dnia 27.11.2003r. 

Według wyżej wymienionego rozporządzenia w sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa, są właściwe sądy Państwa Członkowskiego 

a.) na którego terytorium:

– małżonkowie zwykle zamieszkują, lub

– małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje, lub

– pozwany zwykle zamieszkuje, lub

– w przypadku wspólnego wniosku, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje, lub

– składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio        przed złożeniem wniosku, lub

– składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku i jest albo obywatelem danego Państwa Członkowskiego albo, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, ma tam „miejsce stałego zamieszkania”;

1. b) którego obywatelami są oboje małżonkowie lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, na którego terytorium mają „miejsce stałego zamieszkania”.

Przykład: Polskie małżeństwo mieszka i żyje w Niemczech. Pozew o rozwód w tym wypadku może być złożony zarówno w Niemczech (miejsce stałego zamieszkania) jak i w Polsce (obydwoje małżonków posiada polskie obywatelstwo). 

W zasadzie rozwód może odbyć się w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W takiej sytuacji wszystko zależy od tego, do sądu w którym państwie pozew wpłynie jako pierwszy. Decyzja aby powołać się na rozstrzygnięcie tego, a nie innego sądu ma wpływ na postępowanie i częściowo na zastosowane prawo. Decydując się poradę adwokacką w tym zakresie, podejmą Państwo właściwą decyzję. Ułatwi ona Państwu ustalenie tego jaki wybór który wybór będzie dla Państwa najlepszy. 

W granicach tej decyzji oraz samego postępowania doradzę Państwu jaką drogę obrać kierując się doświadczeniem w tej dziedzinie. 

Jakie prawo należy zastosować? 

Zasadniczo zgodnie z rozporządzeniem Rady Europy nr 1259/2010 z dnia 20.12.2010r. należy stosować prawo państwa   

1. a) w którym małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu w momencie wytoczenia powództwa; a w przypadku braku takiegoż
2. b) w którym małżonkowie mieli ostatnio miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że okres zwykłego pobytu nie zakończył się wcześniej niż rok przed wytoczeniem powództwa, o ile w momencie wytoczenia powództwa jedno z nich nadal tam zamieszkuje; a w przypadku braku takiegoż
3. c) którego obywatelami są oboje małżonkowie w chwili wytoczenia powództwa; a w przypadku braku takiegoż
4. d) w którym wytoczono powództwo.

Przykład: niemieckie małżeństwo żyje w Polsce. Przed rozwodem małżonka przeprowadza się do Francji i żyje tam przez okres 6 miesięcy. W tej sytuacji obowiązuje polskie prawo. 

Jeżeli w podanym przykładzie małżonka żyłaby we Francji od 13 miesięcy, należało by zastosować niemieckie ustawodawstwo. 

Zasadniczo małżonkowie pod rygorem formy pisemnej mogą wybrać inny z podanych porządków prawnych: 

– porządek prawny państwa w którym oboje żyją lub żyli, jeśli jedno z nich nadal w nim żyje, 

– porządek prawny państwa pochodzenia jednego z małżonków, 

– porządek prawny państwa orzekającego

Znaczącym faktorem podczas dokonywania tego wyboru jest fakt, że pomiędzy porządkami prawnymi krajów, zachodzą niekiedy znaczne różnice, które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z niemieckim prawem małżonkowie przed złożeniem pozwu o rozwód muszą żyć w seperacji przynajmniej przez okres jednego roku. W odróżnieniu od tego, w polskim prawie istnieje zasada winy, której to instytucji niemiecki ustawodawca nie wyróżnia. Różnice są widoczne także w zakresie wyrównywania roszczeń rentowych małżonków oraz w regulacjach dotyczących alimentów. Niemieckie prawo przewiduje relatywnie wysoką kwotę minimalną, która musi pozostać pozwanemu, aby zapewnić mu podstawowe środki do życia. Dlatego też, decyzja o tym, który z porządków prawnych wybrać, musi być dobrze przemyślana. Z tego względu radzę Państwu skorzystać w tym zakresie z profesjonalnej pomocy prawnej. Ze względu na moje doświadczenie w rozwodach międzynarodowych, chętnie przeanalizuje dla Państwa sytuację oraz doradzę, które prawo w Państwa sytuacji najlepiej zastosować. 

Uznanie rozwodu za granicą 

Według ogólnie przyjętych zasad prawa krajowego oraz międzynarodowego akty prawne, do których należy również rozwód wywołują skutki prawne zasadniczo tylko na terenie państwa, w którym zostały wydane. Od decyzji danego państwa, jeżeli nie jest ono związane w tym zakresie umowami międzynarodowymi, zależy czy i w jakim zakresie uzna ono wydany w innym państwie wyrok rozwodowy. 

Małżeństwo rozwiązane w Niemczech uważa się w innych państwach jako nadal trwające, co znaczy, że będą Państwo aż do momentu uznania niemieckiego rozwodu w krajowych księgach stanu cywilnego traktowani jako małżeństwo. Zatem przed aktualizacją odpowiednich danych w księgach stanu cywilnego w danym państwie, ponowne zawarcie małżeństwa byłoby niemożliwe ze względu na zakaz poligamii. 

Wewnątrz Unii Europejskiej obowiązuje rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003, z dnia 27 listopada 2003 r., dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000. Zgodnie z tym rozporządzeniem decyzje dotyczące małżeństw (np. rozwód), podjęte w jednym z państw członkowskich, są uznawane również w innych państwach Unii Europejskiej bez potrzeby przeprowadzania dodatkowego postępowania.

Jako dowód służy jednolite dla całej Unii Europejskiej zaświadczenie zgodne z art. 33 rozporządzenia Rady (WE) nr 1347/2000, z dnia 29 maja 2000 r., w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci obojga małżonków (dotyczy wyroków rozwodowych po dniu 1.03.2001) oraz art. 39 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003, z dnia 27 listopada 2003 r., dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (dotyczy wyroków rozwodowych po dniu 1.03.2005). Zaświadczenie to jest wydawane przez sąd, który wydał dany wyrok w sprawie, musi być ono również przetłumaczone. 

Niezależnie od tego, czy reprezentujemy Państwa w procesie rozwodowym, czy też nie, możecie Państwo się do nas zgłosić, a my pomożemy Państwu uzyskać wyżej omawiane zaświadczenie. 

Ile będzie mnie kosztował rozwód? 

Jedno z najczęstszych pytań naszych klientów dotyczy kosztów rozwodu. W większości kancelarii dowiedzą się państwo, że koszty rozwodu są zależne od wartości przedmiotu sporu i kształtują się na podstawie ustawy o wynagrodzeniu adwokackim. Po udzieleniu takiej odpowiedzi wiedzą państwo dokładnie tyle co nic. Niedokładne odpowiedzi prawników w tym zakresie są uzależnione od tego, że samo wyliczenie kosztów adwokackich nie jest proste i odpowiedź na to pytanie, wymaga dłuższego wyjaśnienia. 

Po pierwsze należy rozróżnić koszty adwokackie oraz koszty sądowe. Regułą jest, że każde z małżonków opłaca swoje koszty adwokacie oraz połowę kosztów sądowych. W wyroku rozwodowym jest to zazwyczaj objęte sformułowaniem „ koszty procesu zostały wzajemnie uchylone”.

Koszty adwokackie w postępowaniu rozwodowym kształtują się w zależności od wysokości przedmiotu sporu. Jest to kwota, na podstawie której zostaje wyliczone wynagrodzenia adwokata, następuje to za pomocą tabeli, umieszczonej w ustawie o wynagrodzeniu adwokackim. 

Przy podawaniu kosztów postępowania dotyczących rozwodów należy wrócić uwagę na uśrednione dochody netto małżonków, które zostaną potrojone. Dana wartość jest punktem zaczepienia do wyliczenia kosztów adwokackich i sądowych. Najmniejsza wartość sporu może wynosić 3000 Euro. Poniżej znajdą Państwo uproszczony opis tego jak kształtują się wyżej wymienione koszty w stosunku do wartości przedmiotu sporu. 

Tabela kosztów sądowo-adwokackich 

Co oznacza wyrównanie roszczeń rentowych ? 

W Niemczech w odróżnieniu od większości krajów europejskich, w tym także Polski, w ramach procesu rozwodowego przeprowadza się tzw. wyrównanie roszczeń rentowych. Jest ono poza nielicznymi wyjątkami przeprowadzane obligatoryjnie. 

Poprzez wyrównanie roszczeń dotyczących renty następuje harmonizacja roszczeń emerytalno-rentowych powstałych w ciągu trwania małżeństwa. Instytucja ta ma szczególne znaczenie dla małżeństw, w których jeden z małżonków podczas trwania małżeństwa zajmował się domem i opieką nad dziećmi i w związku z tym nie podejmował pracy, koryguje ona bowiem różnice w roszczeniach emerytalno-rentowych powstałe na skutek takich sytuacji.

O samym przebiegu procesu wyrównania roszczeń emerytalno–rentowych, osoby ubiegające się o rozwód nie są informowane. 

Przy wszczęciu postępowania rozwodowego otrzymają Państwo od swojego adwokata ankietę, którą należy wypełnić w ciągu 4 tygodni. Następnie sąd przekazuje wypełnioną ankietę do instytucji zajmującej się ubezpieczeniami społecznymi, która wylicza jakie roszczenia emerytalno-rentowe przysługują do tej pory każdemu z małżonków. Czas oczekiwania na wyżej wymienione wyliczenie jest często powodem opóźnień w procesie, pozostających nie bez znaczenia dla sprawy. Wyliczenia te mają szczególne znaczenie dla wyniku sprawy, gdy choćby jeden z małżonków pracował w czasie trwania małżeństwa za granicą. 

Aby zaoszczędzić sobie kilkomiesięcznego oczekiwania wiele małżeństw decyduje się na wykluczenie z procesu wyrównania roszczeń emerytalno-rentowych. Jest to co prawda w wielu przypadkach prawnie dozwolone, jednak należy przy podejmowaniu tej decyzji zwrócić uwagę na to, że wykluczenie to może być powiązane ze stratami finansowymi dla jednego z małżonków, jeśli np. nie pracował on w czasie trwania małżeństwa. 

Wyrównanie roszczeń emerytalno-rentowych w przypadku małżeństw trwających do 3 lat, przeprowadza się tylko na wyraźną prośbę małżonków – § 3 us. 3 ustawy o wyrównywaniu roszczeń emerytalno-rentowych.

W przypadku małżeństw, które trwały dłużej niż 3 lata, rezygnacja z wyrównania roszczeń jest możliwa tylko poprzez: 

a) Umowę notarialną – małżonkowie mają możliwość- także po zawarciu małżeństwa-zawrzeć umowę notarialna i zrezygnować w niej z instytucji wyrównania roszczeń emertytalno-rentowych. Rezygnacja ta będzie ważna jedynie w tedy, jeśli pomiędzy dniem zawarcia umowy, a dniem złożenia pozwu rozwodowego upłynie co najmniej rok. Jeśli pozew o rozwód zostanie złożony przed upływem tego czasu, rezygnacja zawarta w umowie nie odnosi skutków prawnych. Nie ma więc sensu zawierać umowy notarialnej, by zrezygnować z wyrównania krótko przed złożeniem pozwu lub już po jego zawarciu. 

b) Zezwolenie przez sąd rodzinny – w przypadku gdy małżonkowie nie zawarli umowy notarialnej, istnieje możliwość zezwolenia przez sąd rodzinny na rezygnacje z wyrównania roszczeń. Decyzja w tej kwestii jest jednak decyzją uznaniową sędziego. Jednakże podane sytuacje wykluczają wydanie zezwolenia: 

aa) Jeżeli mowa jest o niskich roszczeniach emerytalno-rentowych 

bb) Jeżeli wyrównanie prowadziło by do niesprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy.